Daban mahmızı (şporu), ayağınızın içindəki arxa topuq sümüyünün altında kalsium çöküntüsü səbəbi ilə ortaya çıxan sümükvari bir böyümədir.
Daban mahmızı (şporu), ayağınızın içindəki arxa topuq sümüyünün altında kalsium çöküntüsü səbəbi ilə ortaya çıxan sümükvari bir böyümədir.
Topuq sümüyünü ayaq barmaqlardakı sümüklərə (plantar fasiya) bağlayan bağ iltihablandığında narahatlıq inkişaf edə bilər.
Çox insan, topuq ağrısı başladığında gözlə görünür və əllə tutulur simptomlar olmadığından yardım axtarana qədər narahatlığın meydana gəldiyinin fərqinə varmır.
Həkimlər, daban mahmızı simptomlarını yüngülləşdirmək üçün əməliyyat müdaxiləsi olmayan müalicə üsulları tövsiyə edirlər.
Müalicə seçimləri arasında ayaq altını dəstəkləyən xüsusi ayaqqabılar istifadə etmək, topuq altında dəstək təmin edən yastıqlar və ya pedlər istifadə etmək, ağrını yüngülləşdirmək üçün buz tətbiq etmək, əsnətmə və gücləndirmə məşqləri etmək, ağrını azaltmaq üçün antiinflamatuar dərmanlar qəbul etmək və lazım olduqda fiziki terapiya kimi üsullar var.
Daban mahmızı nədir?
Daban mahmızları topuq üzərində kiçik, sümükvari böyümələrdir. Rentgen müayinəsində çox vaxt topuq kəmərinin daxili tərəfinə baxan kiçik sivri uç və ya qarmağa bənzəyir.
Aylar və ya illər ərzində yavaş-yavaş toplanan kalsium çöküntülərindən əmələ gəlir.
Bir çox insan daban bölgəsində görülən ağrı üçün müalicə variantlarını axtarana qədər narahatlığın topuq tikanlığından qaynaqlandığını hiss etməyə bilər. Bu vəziyyət, adətən uzun müddət ayaq üstə durma, yeriş və ya qaçış kimi fəaliyyətlərin təkrarlanması ilə meydana gəlir.
Daban mahmızı olan şəxslərdə adətən topuğun altında və ya arxasında kəskin bir ağrı hiss edilir. Xəstələr çox zaman səhərlər ilk addımlarını atdıqlarında və ya uzun müddət hərəkətsiz qaldıqdan sonra ağrını ən şiddətli şəkildə hiss edə bilərlər.
Nadir hallarda cərrahi müdaxiləyə ehtiyac duyur. Həkimlər tərəfindən çox vaxt narahatlıqda görünən simptomları nəzarət altına almaq üçün cərrahi əməliyyat olmayan müalicə üsulları seçilə bilər.
Daban mahmızı niyə olur?
Daban mahmızı, daban sümüyünün alt tərəfində zaman içində əmələ gələn kalsium çöküntüləri səbəbi ilə görünür və adətən aylarca davam edən bir prosesdə meydana gəlir.
Çox vaxt ayaqdakı əzələlərdə və bağlarda meydana gələn stress və gərginliklər, ayaq altındakı bağ toxumasının (plantar fasiya) gərilməsi və topuq sümüyünü örtən zərif qişanın zaman içərisində təkrar-təkrar cırılması səbəb olur.
Daban mahmızı xüsusilə böyük miqdarda qaçış və sıçrama edən fəaliyyətlər edən idmançılar arasında daha çox görünür.
Risk faktorlarından bəziləri bunları əhatə edir:
Yeriş pozğunluqları: Topuq sümüyünə, bağlara və topuğun yaxınlığındakı sinirlərə həddindən artıq stress tətbiq edən yeriş pozğunluqları ayaq altının düzgün şəkildə dəstəklənməməsinə və plantar fasiyanın həddindən artıq gərilməsinə yol aça bilər.
Təkrarlanan ayaq yüklənmələri: Uzun müddət ayaq üstə durma, yeriş və ya qaçış kimi fəaliyyətlərin təkrarlanması, plantar fasiyanın həddindən artıq yüklənməsinə və qıcıqlanmasına səbəb ola bilər. Xüsusilə sərt səthlərində təkrarlanan uzun müddətli qaçış fəaliyyətləri narahatlığın əmələ gəlməsinə təsir edə bilər.
Yanlış ayaqqabı seçimi: Pis oturan, dəstəksiz və ya yanlış ayaq altı dəstəyinə sahib ayaqqabılar, plantar fasiyanın həddindən artıq gərilməsinə və narahatlığın əmələ gəlməsinə töhfə verə bilər.
Artıq çəki və piylənmə: Artıq çəkili olmaq, ayaq altına düşən yükü artıraraq plantar fasiyanın həddindən artıq gərilməsinə səbəb ola bilər. Bu vəziyyət narahatlığın görünmə riskini artıra bilər.
Anatomik faktorlar: Düz daban kimi ayaq quruluşu ilə əlaqəli problemlər və ya yüksək daban ayaqqabıların daimi istifadəsi kimi anatomik faktorlar, plantar fasiyanın həddindən artıq gərilməsinə töhfə verə bilər.
Əzələ və bağ toxumasının zəifliyi: Ayaq altı əzələlərinin və ya bağ toxumasının zəif olması, plantar fasiyanın həddindən artıq gərilməsinə və topuq tikanlığı əmələ gəlməsinə təsir edə bilər.
Daban mahmızı (şporu) əlamətləri
Daban mahmızları tez-tez heç bir əlamətə səbəb olmur. Lakin iltihab varsa, xüsusilə yeriyərkən və ya qaçarkən aralıqlı və ya xroniki ağrı görülə bilər.
Ümumiyyətlə ağrının səbəbi narahatlıqla əlaqəli olan yumşaq toxuma zədələnməsidir.
Adətən ağrının şəkli, səhər ilk ayağa qalxdıqda ayaq altına saplanan bir bıçaq və ya iynə ağrısı şəklindədir. Daha sonra bu kəskin ağrı yüngül bir ağrıya çevrilir.
Ümumiyyətlə uzun müddət oturduqdan və sonra ayağa qalxdıqda kəskin ağrılar yenidən başlayır.
Ən çox görülən bəzi əlamətləri bunlardır:
Daban altında ağrı: Ən yaygın əlamət, topuq sümüyünün altında və ya plantar fasiyanın bağlandığı nöqtədə kəskin, sivri və ya yandırıcı bir ağrıdır. Bu ağrı adətən səhərlər ilk addımları atdıqdan dərhal sonra və ya uzun müddət hərəkətsiz qaldıqdan sonra daha intensiv ola bilər.
Ağrıda şiddətlənmə: Daban mahmızı ağrısı, uzun müddət ayaq üstə qalma, yeriş və ya qaçış kimi fəaliyyətlərdən sonra arta bilər. Həmçinin, pilləkən qalxmaq və ya ayaq üzərinə ağırlıq vermək kimi topuq altına təzyiq tətbiq edən hərəkətlər zamanı da ağrı arta bilər.
Topuqda şişmə və ya həssaslıq: Narahatlıq əlamətləri olan şəxslər topuq sümüyünün altında və ya plantar fasiyanın bağlandığı nöqtədə yüngül bir şişmə və ya həssaslıq hiss edə bilərlər. Bu həssaslıq, topuğa toxunmaq və ya üzərinə basmaqla daha da belirginləşə bilər.
Yeriş pozğunluqları: Topuq tikanlığı ağrısı səbəbi ilə yeriş zamanı pozğunluqlar meydana gələ bilər. Ağrıdan qaçınmaq üçün topuq üzərinə daha az basma, topuq yerə dəydikdə ayaq altını qaldırma kimi vərdişlər inkişaf edilə bilər.
Ağrıda gecə şiddətlənməsi: Bəzi hallarda, topuq tikanlığı olan şəxslər gecə dincələrkən belə ağrı yaşaya bilərlər. Xüsusilə yataqda yan yatarkən topuq sümüyünə təzyiq tətbiq edilməsi ilə ağrı şiddətlənə bilər.
Daban mahmızını necə aradan qaldırmaq olar?
Daban mahmızı müalicəsi ilk növbədə dincəlmə və həyat tərzi dəyişikliklərindən ibarətdir. Bəzi hallarda, cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər, lakin əməliyyat ümumiyyətlə nadir hallarda digər konservativ müalicə variantları yetərsiz olduqda düşünülür.
Müalicə üsullarından bəziləri bunlardır:
Dincəlmə və fəaliyyət dəyişikliyi: Topuq tikanlığı ağrısını yüngülləşdirmək üçün təsirlənən ayaq üzərinə çox təzyiq etməmək üçün dincəlmək vacibdir.
Buz tətbiqi: Ağrını yüngülləşdirmək və iltihabı azaltmaq üçün həkim nəzarətində topuq bölgəsinə buz tətbiq etmək faydalı ola bilər. Tətbiqin birbaşa dəriyə təmasını önləmək üçün bir parça vasitəsi ilə edilməsi vacibdir.
Ayaqqabı və içlik seçimi: Ayaq altını dəstəkləyən və topuq tikanlığı ağrısını yüngülləşdirəcək şəkildə dizayn edilmiş ayaqqabılar faydalı ola bilər. Həmçinin, yumşaq və dəstəkləyici içlik istifadə etmək də ağrını azalda bilər.
Əsnəklik və güclənmə məşqləri: Həkim nəzarətində ayaq və bald əzələlərini gücləndirən və əsnəkliyini artıran məşqlər, topuq tikanlığı müalicəsində vacibdir. Xüsusilə plantar fasiyanı əsnədən və gücləndirən məşqlər faydalı ola bilər.
Fiziki terapiya: Fiziki terapiya seansları, topuq tikanlığı ağrısını idarə etməkdə və sağalma prosesini sürətləndirməkdə köməkçi ola bilər.
Fizioterapistlər, xüsusi texnikalar və məşqlərlə ağrını yüngülləşdirmək və ayaq altının sabitliyini artırmaq üçün çalışa bilərlər.
Dərman müalicəsi: Topuq tikanlığının müalicəsində bəzi hallarda həkimlər tərəfindən antiinflamatuar dərmanlar verilə bilər. Bu dərmanlar, iltihabı azaltmaq üçün istifadə olunur.
Qoruyucu ayaqcıqlar: Gecə istifadə olunan xüsusi ayaqcıqlar, topuq tikanlığı ağrısını yüngülləşdirə bilər və ayaq altını dəstəkləyə bilər. Bu ayaqcıqlar, ayaq altının plantar fasiyanı gecələri gərilməyə qarşı qoruya bilər.
İnyeksiya müalicələri: Steroid inyeksiyaları və ya PRP (Platelet Rich Plasma) inyeksiyaları kimi tibbi müalicələr, topuq tikanlığı ağrısını yüngülləşdirmək və iltihabı azaltmaq üçün istifadə oluna bilər.
