Skolioz nədir? Simptomları və Müalicəsi
Skolioz onurğa sütununun sağa və ya sola 10 dərəcədən çox əyilməsidir. Skolioz sadəcə bucaq deformasiyası deyil, həm də bir struktur pozğunluğudur.
Həyatın istənilən dövründə rast gəlinə bilən xəstəlikdir. Skolioz genetik də ola bilər. Skoliozun bucağı yüksək olarsa, bədənin vizuallığı estetik olaraq xoş görünmür. Bu xəstəlik kiçik yaşlı uşaqlarda sağlamlıq problemi olmaqla yanaşı, həm də görmə qabiliyyətinə təsir edir, öz bədənlərinə inamını pozur, psixoloji problemlər yaradır.
Estetik qüsurlardan başqa onurğanın əyrilik bucağı artdıqca döş qəfəsində ağciyər və ürəyin sıxılması səbəbilə bel ağrısı, nəfəs darlığı, şişkinlik, asan yorğunluq kimi şikayətlər meydana gəlir. Onurğa sütununun dinamikasının pozulması ağrıya səbəb olur.
Qəbula yazılın və bel ağrısı olmadan yaşayınDoktor Vüqar Aslanlı - Kayropraktika uzmanı
Skoliozun növləri
İdiopatik skolyoz (səbəbi bilinməyən skolioz)
Onurğa əyriliyinin ən çox yayılmış növüdür. Onurğanın yana əyilməsi “S” və ya “C” şəklində ola bilər. Yan tərəfə əyilməklə yanaşı, fəqərələrin öz ətrafında fırlanması da müşahidə olunur. Fəqərələrdəki bu fırlanma beldə asimmetrik çıxıntılara səbəb olur. Etiologiyasında genetik və ekoloji faktorlar önə çıxır. Yeniyetməlik dövründə qızlarda 8-10 dəfə daha çox rast gəlinir.
Sinir-əzələ skoliozu
Skoliozun ikinci ən çox yayılmış növü sinir-əzələ skoliozudur. Sinir-əzələ skoliozunun əsas səbəbi əzələ və sinir xəstəliyinə bağlı ola bilər. Beyin və onurğa beynindəki sinir xəstəliklərindən yarana bilər.
Bu növ onurğa əyriliyində tənəffüs çətinliyi və hissiyat çatışmazlığı daha çox müşahidə olunur.
Anadangəlmə Skolioz
Üçüncü və ən çox görülən skoliozdur. Uşağın ana bətnində inkişafı zamanı meydana gəlir. Anadangəlmə onurğa əyriliyi ilk illərdə sürətlə irəliləyir.
Anadangəlmə skoliozun niyə meydana gəldiyi məlum deyil. Embrionun və dölün inkişafı zamanı baş verən bir sıra hadisələr səbəb kimi göstərilir.
Yetkinlərdə Skolioz
Yetkinlərdə idiopatik skolioz
Uşaqlıqda ağrısız başlayır. Bu, yalnız sonrakı yaşlarda əlamətlərini (ağrı, pis duruş və s.) göstərə bilən bir xəstəlikdir. Yetkin idiopatik xəstələrdə faset oynaqlarının degenerasiyası səbəbi ilə şiddətli ağrı ola bilər. Döş qəfəsində baş verə biləcək həddindən artıq deformasiya səbəbindən tənəffüs funksiyaları təsirlənə və sürətli yorğunluq yarana bilər.
Yetkinlərdə degenerativ skolioz
Yaşlanma ilə onurğanın aşınması nəticəsində meydana gəlir. Adətən 50 yaşdan yuxarı insanlarda olur. Boyun, kürək və bel nahiyələrində yaranır. Ən çox görülən yer isə bel bölgəsidir.
İrəliləyən yetkin degenerativ xəstəlikləri olan insanlarda onurğanın gücü və tarazlığı pozula bilər. Bu problem xəstənin hərəkətliliyinə təsir edərək ağrı yarada bilər.
Əyrilik həmçinin revmatik xəstəliyi olan yetkinlərdə, osteoporoz (sümük itkisi), travma və infeksiyalardan sonra inkişaf edə bilər.
Skoliozun əlamətləri
Onurğa əyriliyi erkən dövrdə heç bir problem yox imiş kimi görünür və bəzən yüngül bel ağrıları ilə müşaiyət olunur. Skoliozun simptomları çiyinlərdən birinin digərindən yüksək olması, ombanın sağa/sola sürüşməsi və ya ombanın bir tərəfdən yüksək olmasıdır.
Ailələrin mütəmadi olaraq etməli olduğu ən sağlam üsul, uşağı kürəyi çılpaq halda qabağa əymək və onurğasının düz bir xəttdə olub olmadığını vizual olaraq yoxlamaqdır. Əgər onurğada əyrilik varsa, kürəyin sağında/solunda və ya bel bölgəsində çıxıntılı bir hündürlük nəzərə çarpacaqdır. Onurğa əyriliyi bəzən dəri rənginin dəyişməsi ilə də müşayiət oluna bilər.
Simptomları aşağıdakı kimi sadalaya bilərik:
- Onurğa əyriliyi
- Çiyin asimmetriyası
- Omba asimmetriyası
- Kürək və ya bel ağrısı
- Onurğanın fırlanması
- Yorğunluq və sürətli tükənmə
- Nəfəs darlığı
- Baş ağrıları
Onurğa əyriliyi şübhəsi varsa, gecikmədən həkimə müraciət etmək lazımdır.
Skolioz dərəcələri
Onurğa əyriliyinin dərəcələri əyriliyin şiddətini göstərmək üçün istifadə olunur. Əyrilik dərəcəsi Cobb bucağı adlanan ölçü ilə ifadə edilir. Cobb bucağı onurğanın ən yüksək və ən aşağı nöqtələri arasında ən böyük əyriliyi ölçür.
Yüngül Skolioz (10-25 dərəcə): Yüngül onurğa əyriliyi adətən məşqlər, fizioterapiya və müntəzəm müayinələrlə müalicə olunur.
Orta Skolioz (25-40 dərəcə): Bu mərhələdə korset istifadəsi effektivdir. Müalicə prosesində fizioterapiya və müntəzəm müayinələr vacibdir.
Şiddətli Skolioz (40-50 dərəcə): Bu, əyriliyin ağır dərəcəsi hesab olunur. Fizioterapiya, korset müalicəsi və bəzən cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər.
Çox Şiddətli Skolioz (50 dərəcədən çox): Bu dərəcədə onurğa əyriliyi halları nadirdir, lakin ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Cərrahi müdaxilə adətən ən təsirli müalicə üsuludur.
Onurğa əyriliyinin dərəcəsi həkim tərəfindən dəqiq qiymətləndirilməli və mütəxəssis qrupunun nəzarəti altında müalicə variantları müəyyən edilməlidir.
Skoliozun diaqnoz mərhələsində nələr edilir?
Onurğanın rentgenoqrafiyası ilə qəti diaqnoz qoymaq mümkündür. Nadir hallarda radioloji müayinə (MRT filmləri) tələb olunur.
Onurğa əyriliyində ən vacib şey erkən diaqnozdur. Bu səbəbdən ailələr 10-16 yaşda övladlarını onurğa sütununu yoxlamalı, şübhə yarandıqda dərhal həkimə müraciət etməlidir.
Skoliozda müalicə mərhələləri
Onurğa əyriliyinin müalicəsinə müşahidə, fizioterapiya və reabilitasiya təcrübələri, bərkidilmə və cərrahiyyə daxildir.
Onurğa əyriliyinin müalicəsi əyriliyin dərəcəsi və böyümə mərhələsi ilə müəyyən edilir. Skoliozun müalicəsinin əsas məqsədi əyriliyin irəliləməsinin qarşısını almaq, uşağın onurğa sütununun hərəkətliliyini qorumaq, estetik cəhətdən pisləşməsinin qarşısını almaqdır.
Məşq son dərəcə vacibdir. Müntəzəm məşqlər, düzgün korset istifadəsi onurğanın əyrilik bucağının irəliləməsinin qarşısını alır. Onurğa əyriliyi məşq proqramlarına tənəffüs texnikaları da daxildir.
Əyriliyin irəliləmə riski yüksək olan şəxslərdə (Cobb bucağı 40 dərəcədən yuxarı olduqda) və konservativ üsulların uğursuz olduğu hallarda cərrahi müalicə tətbiq edilir.
Skolioz haqqında tez-tez verilən suallar
Skolioz kimlərdə daha çox rast gəlinir?
Anadangəlmə onurğa anomaliyaları, əzələ zəifliyi, sinir-əzələ xəstəlikləri, sinir sistemi pozğunluqları və ya onurğa zədələri kimi vəziyyətlər onurğa əyriliyinə səbəb ola bilər.
İnsanlarda onurğa əyriliyi necə olur?
Onurğanın təbii quruluşundakı qüsurlar və ya zəifliklər zamanla onurğanın yana əyilməsinə səbəb ola bilər. Belə hallar həkimlər tərəfindən qiymətləndirilməli və müvafiq müalicə planı yaradılmalıdır.
Ağır bel çantası daşımaq və əyri dayanmaq skolioz və kifoza səbəb olurmu?
Ağır bel çantası daşımaq və əyri duruş, uzun müddət təkrarlanan stress onurğaya təzyiq göstərə bilər. Bu vəziyyətlər birbaşa kifoz kimi onurğa əyriliyi problemlərinə səbəb olmur, ancaq onurğa sağlamlığına mənfi təsir göstərə bilər. Yanlış duruş və ağır yüklərin daşınması uzun müddətdə onurğanın sağlamlığına mənfi təsir göstərərək əzələ zəifliyinə, ağrılara və digər duruş problemlərinə səbəb ola bilər.
Yetkinlərdə skolioz necə müalicə olunur?
Yetkinlərdə onurğa əyriliyinin müalicəsi simptomların şiddətindən, onurğa əyriliyinin dərəcəsindən və xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyətindən asılı olaraq dəyişə bilər. Müalicə üsulları arasında fiziki terapiya, məşq proqramları, xüsusi korsetlər, ağrıların idarə edilməsi, onurğa manipulyasiyası və epidural inyeksiyalar ola bilər. Ağır hallarda cərrahi müdaxilə də tələb oluna bilər. Müalicə planı mütəxəssis həkim tərəfindən qiymətləndirilməli və fərdi olaraq təyin edilməlidir.
Skolioz üçün nə vaxt cərrahiyə müraciət etməli?
Onurğa əyriliyinin cərrahi müalicə tələb edib-etməməsi əyriliyin şiddəti, xəstənin yaşı, böyümə potensialı, ağrı səviyyəsi və ümumi sağlamlıq vəziyyəti kimi amillərdən asılıdır.
